Ο Μεγάλος Κανόνας

AgiosAndreasKritis7πέμπτη εβδομάς των Νηστειών είναι το λειτουργικό αποκορύφωμα της Τεσσαρακοστής. Οι Ακολουθίες είναι μακρότερες και εκλεκτότερες. Στη συνήθη Ακολουθία των λοιπών εβδομάδων θα προστεθούν δύο νέες εκτενείς Ακολουθίες· την Πέμπτη ο Μέγας Κανών και το Σάββατο ο Ακάθιστος ύμνος. Κανονικά το αποκορύφωμα αυτό θα έπρεπε να αναζητηθή στην επομένη, στην έκτη εβδομάδα των Νηστειών, που είναι και η τελευταία της περιόδου αυτής. Αλλά όλα στη λατρεία μας έχουν τακτοποιηθή από τους Πατέρας με πολλή μελέτη και περίσκεψι. Με «διάκρισι», κατά την εκκλησιαστική έκφρασι. Μετά από την τελευταία εβδομάδα ακολουθεί η Μεγάλη Ἑβδομάς, με πυκνές και μακρές ακολουθίες, ανάλογες προς τα μεγάλα εορτολογικά της θέματα. Μεταξύ αυτής και του αποκορυφώματος της Τεσσαρακοστής έπρεπε να μεσολαβήση μία περίοδος σχετικής αναπαύσεως, μία μικρά ανάπαυλα. Το τόσο λοιπόν ανθρωπίνως αναγκαίο μεσοδιάστημα είναι η τελευταία εβδομάς και την έξαρσι του τέλους βαστάζει η προτελευταία. Τις δύο θαυμαστές ακολουθίες της πέμπτης εβδομάδος τον Νηστειών, τον Μέγα Κανόνα και τον Ακάθιστο ύμνο, θα σταθούμε και θα τις εξετάσουμε.
Ο Μέγας Κανών ψάλλεται τμηματικώς στα Απόδειπνα των τεσσάρων πρώτων ημερών της Α' εβδομάδος των Νηστειών και ολόκληρος στην Ακολουθία του όρθρου της Πέμπτης της Ε' εβδομάδος. Στις ενορίες συνήθως ψάλλεται ανεξαρτήτως από τον Όρθρο, εν είδει μικράς αγρυπνίας, το βράδυ της Τετάρτης μαζί με την Ακολουθία του αποδείπνου. Κατά τον τρόπο αυτό διευκολύνονται περισσότερο οι χριστιανοί στην παρακολούθησή του. Μπορεί να τον εύρει κανείς μέσα στο λειτουργικό βιβλίο που περιέχει τις ακολουθίες της Τεσσαρακοστής, στο Τριῴδιο, καθώς και σε μικρά αυτοτελή φυλλάδια. Η παρακολούθησις του Κανόνος αυτού κατά την ώρα της ψαλμῳδίας του είναι δύσκολη, γιατί τα νοήματα είναι πυκνά και ταχύς ο ρυθμός της ψαλμῳδίας του. Για τους λόγους αυτούς τα εγκόλπια αυτά είναι ιδιαιτέρως απαραίτητα για όσους θέλουν να γνωρίσουν καλλίτερα τον ύμνο αυτόν. Τα κατωτέρω ας αποτελέσουν μία σύντομο εισαγωγή και βοήθεια για την κατανόησή του και μια παρακίνησι για την παρακολούθησι της ψαλμῳδίας του εκλεκτού αυτού λειτουργικού κειμένου.

Ἅγιοι Ἀρίσταρχος, Πούδης καὶ Τρόφιμος οἱ Ἀπόστολοι ἐκ τῶν ἑβδομήκοντα (14 Απριλίου)

15ἱ Ἅγιοι Ἀπόστολοι Ἀρίσταρχος, Πούδης καί Τρόφιμος ἀνῆκαν στόν κύκλο τῶν Ἑβδομήκοντα Ἀποστόλων († 4 Ἰανουαρίου) τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ.
Γιά τόν Ἀπόστολο Ἀρίσταρχο ἀναφέρεται στίς Πράξεις τῶν Ἀποστόλων ὅτι ἦταν Μακεδόνας καταγόμενος ἀπό τή Θεσσαλονίκη καί κατά πᾶσα πιθανότητα Ἰουδαῖος. Ὁπωσδήποτε ὁ Ἀπόστολος Ἀρίσταρχος ὑπῆρξε ἀπό τούς πρώτους μαθητές τοῦ Ἀποστόλου Παύλου στή Θεσσαλονίκη, ὁ ὁποῖος καί τόν μνημονεύει στίς πρός Κολοσσαεῖς καί Φιλήμονα ἐπιστολές του.
Ὁ Ἀπόστολος Ἀρίσταρχος ᾖλθε στήν Ἔφεσο κομίζοντας χάρη τῶν Χριστιανῶν τῶν Ἱεροσολύμων τή «λογία». Τό προϊόν τοῦ ἐράνου ἔφεραν οἱ Γάιος, Σεκοῦνδος καί Ἀρίσταρχος. Ἀπό τότε ὁ Ἀρίσταρχος ἔγινε ἀχώριστος σύντροφος τοῦ Ἀποστόλου Παύλου ὡς τή Ρώμη. Τόν Ἀπόστολο Ἀρίσταρχο τόν συναντοῦμε καί στό 19ο κεφάλαιο τῶν Πράξεων, ὅπου ὁ Εὐαγγελιστής Λουκᾶς περιγράφει μέ ἐξαιρετική ζωηρότητα τά ἐπεισόδια τῆς Ἐφέσου. Ὁ ἀργυροκόπος Δημήτριος εἶχε χολωθεῖ ἀπό τή μεταστροφή τῶν κατοίκων τῆς Ἐφέσου πρός τή νέα πίστη καί γι’ αὐτό ξεσήκωσε τό λαό ἐναντίον τοῦ Ἀποστόλου Παύλου καί τῶν συνεργατῶν του Ἀριστάρχου καί Γαΐου.

Ἁγία Θωμαΐς ἡ Μάρτυς (14 Απριλίου)

7 Ἁγία Μάρτυς Θωμαΐς γεννήθηκε καί ἔζησε στήν Ἀλεξάνδρεια καί διακρινόταν γιά τήν εὐσέβεια καί τήν πνευματική της μόρφωση. Ἀπό μικρή ἡλικία εἶχε ἐπιδοθεῖ στά ἔργα τῆς φιλανθρωπίας καί τοῦ ἐλέους, συνοδεύοντας τήν μητέρα της. Τή διακονία αὐτή ἐξακολούθησε νά τήν ἀσκεῖ ἀκόμα καί ὅταν νυμφεύθηκε.
Ἡ Ἁγία εἶχε μία κατά πάντα εὐλογημένη οἰκογένεια. Μέ τόν σύζυγό της συνδεόταν μέ ἀληθινή καί ἀνυπόκριτη ἀγάπη. Τήν εἰρηνική τους ὅμως συνύπαρξη τήν φθόνησε ὁ ἐφευρέτης τῆς κακίας, διάβολος καί θέλησε νά τούς χωρίσει, μάλιστα δέ μέ τραγικό τρόπο.
Κάποτε πού ἡ Θωμαΐδα ἦταν μόνη της στό σπίτι, ἐπειδή ὁ σύζυγός της ἔλειπε σέ δουλειές, δέχθηκε ἀνήθικη ἐπίθεση ἀπό τόν πατέρα τοῦ συζύγου της, δηλαδή τόν πεθερό της, ὁ ὁποῖος κυριευμένος ἀπό τό δαίμονα τῆς πορνείας καί ὑποδουλωμένος στό πάθος τῆς ἀκολασίας, ἤθελε νά ἔχει μαζί της ἐρωτική σχέση.

Ἅγιος Δημήτριος ὁ Νεομάρτυρας (14 Απριλίου)

15 Ἅγιος Νεομάρτυς Δημήτριος γεννήθηκε στή Λιγούδιστα ἢ Χώρα τῆς Τριφυλίας. Σέ μικρή ἡλικία ἦλθε μέ τόν ἀδελφό του στήν Τρίπολη καί ἐργαζόταν μαζί μέ ἄλλους χτίστες. Ἐπειδή ὅμως αὐτοί τόν βασάνιζαν, ἔφυγε ἀπό τήν ἐργασία αὐτή. Προσελήφθη στήν οἰκία κάποιου Τούρκου κουρέα, ὁ ὁποῖος κατόρθωσε μετά ἀπό λίγο διάστημα τόν ἐξισλαμισμό του καί τόν ὀνόμασε Ἀχμέτ.
Ἀργότερα ὁ Δημήτριος ἐγκατέλειψε τήν Τρίπολη, ἀφοῦ πρῶτα μετανόησε γιά τήν ἀποστασία του καί ἦλθε στό Ἄργος. Ἀπό τό Ἄργος, γιά μεγαλύτερη ἀσφάλεια, ἔφθασε στή Σμύρνη καί ἀπό ἐκεῖ μετέβη στή μονή τοῦ Τιμίου Προδρόμου τῶν Κυδωνιῶν, ὅπου ἐξομολογήθηκε στόν πνευματικό τῆς μονῆς καί ζήτησε τίς συμβουλές του. Μέ τήν δική του προτροπή ὁ Δημήτριος ἦλθε στήν Χίο καί παρέμεινε γιά ἀρκετό καιρό κοντά σέ ἕνα εὐλαβή καί φωτισμένο πνευματικό ζώντας μέ προσευχή καί νηστεία.

Ἅγιος Ἀρδαλίων ὁ Μάρτυρας, ὁ πρώην μῖμος (14 Απριλίου)

15 Ἅγιος Μάρτυς Ἀρδαλίων ἔζησε κατά τούς χρόνους τοῦ αὐτοκράτορος Μαξιμιανοῦ (285 – 305 μ.Χ.) καί ἦταν ἀρχικά ἠθοποιός, ἐνασχολούμενος μέ τήν ὑποκριτική καί παριστάνοντας δράματα τῆς ἐποχῆς ἐκείνης καί κωμωδίες. Ὅμως ὁ Ἀρδαλίων ἄκουσε τό κήρυγμα τοῦ Εὐαγγελίου, φωτίστηκε ἡ ψυχή του καί ἔγινε Χριστιανός.
Ἡ νέα του Χριστιανική ζωή δέν τοῦ ἐπέτρεπε νά ἐξακολουθεῖ τίς προηγούμενες θεατρικές του ἀσχολίες. Γιά τελευταία ὅμως φορά θέλησε νά φανεῖ ἐπί σκηνῆς, ὑποκρινόμενος Χριστιανό Μάρτυρα πού ἀρνιόταν νά ὑποκύψει στίς προσταγές εἰδωλολάτρη ἄρχοντα καί γι’ αὐτό ὑποβαλλόταν σέ βασανιστήρια. Ἡ ὑπόκριση τοῦ Ἀρδαλίωνος ἦταν τόσο ζωντανή καί μέ τέτοιο πάθος, ὥστε τό κοινό τοῦ θεάτρου παρά τήν ἀντιπάθεια πρός τούς Χριστιανούς, σείσθηκε ἀπό τά χειροκροτήματα. Ὁ Ἀρδαλίων μετέτρεψε τότε τόν ἐνθουσιασμό σέ ἔκπληξη, ἀφοῦ ὁμολόγησε δημόσια ὅτι εἶναι καί αὐτός Χριστιανός. Ὁ ἔπαρχος, πού ἦταν παρών στά ὅσα εἶχαν διαδραματισθεῖ, διέταξε νά τόν συλλάβουν καί νά τόν ὁδηγήσουν στή φυλακή. Τήν ἑπόμενη ἡμέρα κάλεσε τόν Μάρτυρα ἐνώπιόν του καί προσπάθησε μέ κολακεῖες καί ἀπειλές νά ἀλλάξει τό φρόνημα τοῦ Ἁγίου. Ὅλες ὅμως οἱ προσπάθειες τοῦ ἄρχοντα ἀπέβησαν ἄκαρπες. Γι’ αὐτό καί διέταξε νά τόν κάψουν ζωντανό. Ἔτσι μαρτυρικά τελείωσε τόν βίο του ὁ Ἅγιος Ἀρδαλίων καί ἔλαβε τό στέφανο τοῦ μαρτυρίου.

Πηγή: http://www.synaxarion.gr/gr/index.aspx