Η εορτή της Μεσοπεντηκοστής
ὴν Τετάρτη μετὰ τὴν Κυριακὴ τοῦ Παραλύτου πανηγυρίζει ἡ Ἐκκλησία μας μία μεγάλη δεσποτικὴ ἑορτή, τὴν ἑορτὴ τῆς Μεσοπεντηκοστῆς. Τὰ βυζαντινὰ χρόνια, ἡ ἑορτὴ τῆς Μεσοπεντηκοστῆς ἦταν ἡ μεγάλη ἑορτὴ τῆς Μεγάλης Ἐκκλησίας τῆς Κωνσταντινουπόλεως καὶ συνέτρεχαν κατ’ αὐτὴ στὸν μεγάλο ναὸ πλήθη λαοῦ. Δὲν ἔχει κανεὶς παρὰ νὰ ἀνοίξει τὴν Ἔκθεση τῆς Βασιλείου Τάξεως (Κεφ. 26) τοῦ Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου γιὰ νὰ δεῖ τὸ ἐπίσημο τυπικὸ τοῦ ἑορτασμοῦ, ὅπως ἐτελεῖτο μέχρι τὴν Μεσοπεντηκοστὴ τοῦ ἔτους 903 μ.Χ. στὸν ναὸ τοῦ Ἁγίου Μωκίου στὴν Κωνσταντινούπολη, μέχρι δηλαδὴ τὴν ἡμέρα ποὺ ἔγινε ἡ ἀπόπειρα κατὰ τῆς ζωῆς τοῦ αὐτοκράτορος Λέοντος ΣΤ’ τοῦ Σοφοῦ (11 Μαΐου 903 μ.Χ.). Ἐκεῖ ὑπάρχει μία λεπτομερὴς περιγραφὴ τοῦ λαμπροῦ πανηγυρισμοῦ, ποὺ καταλαμβάνει ὁλόκληρες σελίδες καὶ καθορίζει μὲ τὴν γνωστὴ παράξενη βυζαντινὴ ὁρολογία, πῶς ὁ αὐτοκράτωρ τὸ πρωὶ τῆς ἑορτῆς μὲ τὰ ἐπίσημα βασιλικὰ του ἐνδύματα καὶ τὴν συνοδεία του ξεκινοῦσε ἀπὸ τὸ ἱερὸ παλάτι γιὰ νὰ μεταβεῖ στὸν ναὸ τοῦ ἁγίου Μωκίου, ὅπου θὰ ἐτελεῖτο ἡ θεία λειτουργία. Σὲ λίγο ἔφθανε ἡ λιτανεία μὲ ἐπικεφαλῆς τὸν πατριάρχη. Καὶ βασιλεὺς καὶ πατριάρχης εἰσήρχοντο ἐπισήμως στὸν ναό. Ἡ θεία λειτουργία ἐτελεῖτο μὲ τὴν συνήθη στὶς μεγάλες ἑορτὲς βυζαντινὴ μεγαλοπρέπεια. Μετὰ ἀπὸ αὐτὴν ὁ αὐτοκράτωρ παρέθετε πρόγευμα, στὸ ὁποῖο ἔπαιρνε μέρος καὶ ὁ πατριάρχης. Καὶ πάλι ὁ βασιλεὺς ὑπὸ τὶς ἐπευφημίες τοῦ πλήθους «Εἰς πολλοὺς καὶ ἀγαθοὺς χρόνους ὁ Θεὸς ἀγάγει τὴν βασιλείαν ὑμῶν» καὶ μὲ πολλοὺς ἐνδιαμέσους σταθμοὺς ἐπέστρεφε στὸ ἱερὸ παλάτι.
Μνήμη Β’ Οἰκουμενικῆς Συνόδου (22 Μαΐου)
ετά τήν Α’ Οἰκουμενική Σύνοδο τῆς Νίκαιας ἀνεφάνησαν στήν Ἐκκλησία καί νέοι αἱρετικοί, ὅπως οἱ Πνευματομάχοι ἢ Μακεδονιανοί, ὑπό τόν αἱρεσιάρχη Μακεδόνιο Κωνσταντινουπόλεως, οἱ Ἡμιαρειανοί, ὁ Ἀπολινάριος Λαοδικείας, ὁ Σαβέλλιος Πτολεμαΐδος, ὁ Μάρκελλος Ἀγκύρας, ὁ Φωτεινός Σιρμίου, ὁ Εὐνόμιος Κυζίκου μέ τό διδάσκαλό του Ἀέτιο, ὁ Εὐδόξιος Κωνσταντινουπόλεως, ὁ Παῦλος Σαμοσατεύς καί ἄλλοι πού προσείλκυαν πολλούς ὀπαδούς.
Τό χριστολογικό ζήτημα τέθηκε ἐξ αἰτίας τῆς αἱρέσεως τοῦ Ἀπολιναρίου Λαοδικείας. Ὁ Ἀπολινάριος (390 μ.Χ.), ὅπως καί ἡ λεγόμενη Ἀλεξανδρινή Σχολή, τόνιζε πρωτίστως τήν ἑνότητα στό Πρόσωπο τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, συχνά εἰς βάρος τῆς πληρότητας τοῦ ἀνθρώπινου στοιχείου. Δίδασκε ὅτι ὁ Χριστός εἶναι Υἱός τοῦ Θεοῦ, ὁ ὁποῖος εἶναι τέλειος Θεός καί κατά τήν Ἐνανθρώπιση ἔλαβε μόνο σάρκα («Θεός σαρκοφόρος»), δηλαδή ἀνθρώπινο σῶμα καί ἄλογη ψυχή, ὄχι ὅμως καί ἀνθρώπινο νοῦ, γιατί αὐτό θά σήμαινε τήν τελειότητα (ἀκεραιότητα) τῆς ἀνθρώπινης φύσεως. Ὁ Ἀπολινάριος θεωροῦσε πώς ὁ Χριστός γιά τήν σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου εἶναι ἀνάγκη νά εἶναι τέλειος Θεός. Γιά νά εἶναι λοιπόν δυνατή ἡ πλήρης ἕνωση στόν Ἕνα Χριστό, δίδασκε ὅτι ὁ Λόγος τοῦ Θεοῦ δέν ἔλαβε κατά τήν Ἐνανθρώπιση τέλεια ἀνθρώπινη φύση, ἀλλά μόνο τό ἀνθρώπινο σῶμα ἐμψυχωμένο μέ ζωική (ἄλογη) ψυχή καί ὄχι ἀνθρώπινο νοῦ. Προτιμοῦσε νά χρησιμοποιεῖ τόν ὅρο «σάρξ», ὄχι ὅμως μέ τήν βιβλική του σημασία. Ἐπέμενε στή στενή ἕνωση Θεοῦ καί ἀνθρώπου στόν Χριστό, ἀλλά ἡ ἀνθρώπινη φύση Του δέν ἦταν πλήρης. Τήν ἕνωση Λόγου καί σαρκός σέ μία φύση τήν χαρακτήριζε «ἕνωσιν οὐσιώδη», «ἕνωσιν σύνθετον» καί «ἕνωσιν φυσικήν». Ἡ «κολοβωμένη» ἀνθρώπινη φύση μετά τήν ἕνωση πρέπει νά θεωρηθεῖ ὅτι ἀπορροφήθηκε καί χάθηκε μέσα στούς κόλπους τοῦ Λόγου, ἔτσι ὥστε ὁ Χριστός νά μήν εἶναι τέλειος ἄνθρωπος, ἀλλά μόνο τέλειος Θεός.
Ἅγιος Βασιλίσκος ὁ Μάρτυρας (22 Μαΐου)
Ἅγιος Βασιλίσκος, ἀνιψιός τοῦ Ἁγίου Μεγαλομάρτυρος Θεοδώρου τοῦ Τήρωνος, καταγόταν ἀπό τό χωριό Χουμιαλά τῆς Ἀμασείας καί μαρτύρησε διά ξίφους ἐπί Μαξιμιανοῦ (285 – 305 μ.Χ.) καί ἄρχοντος Ἀγρίππα. Συνελήφθη ἀπό τόν ἡγεμόνα τῆς Καππαδοκίας Ἀσκληπιάδη μέ τούς στρατιῶτες του Εὐτρόπιο καί Κλεόνικο († 3 Μαρτίου), οἱ ὁποῖοι, ἐπειδή ἀρνήθηκαν νά θυσιάσουν στά εἴδωλα, τελειώθηκαν διά μαρτυρικοῦ θανάτου.
Ὁ Ἅγιος Βασιλίσκος ρίχθηκε στή φυλακή ἀπό τούς εἰδωλολάτρες μέ τήν ἐλπίδα ὅτι, μέ τήν πάροδο τοῦ χρόνου καί ἀπό τίς στερήσεις καί κακοπαθήσεις, θά ἀρνιόταν τόν Χριστό, ὁπότε ὁ ἀντίκτυπος ἀπό τήν πράξη του αὐτή θά ἦταν μέγας μεταξύ τῶν Χριστιανῶν. Αὐτός ὅμως εἶχε λάβει τήν ἀμετάτρεπτη ἀπόφαση νά πεθάνει ὡς Χριστιανός, ἔχοντας ὡς φωτεινό παράδειγμα τόν Μεγαλομάρτυρα θεῖο του, ὁ ὁποῖος παρέμεινε σταθερός στήν ὁμολογία του, ἀφοῦ ἀπέκρουσε ὅλες τίς ὑποσχέσεις καί τίς ἀπειλές.
Μία ἡμέρα ὁ Ἅγιος πέτυχε, χάρη στήν εὔνοια τῶν στρατιωτῶν πού τόν φύλαγαν, νά μεταβεῖ στόν οἶκο του, νά παρηγορήσει τούς γονεῖς καί ἀδελφούς του καί νά τούς συστήσει ἐμμονή στή Χριστιανική πίστη.
Ἁγία Ἰουλία ἡ Μάρτυς (22 Μαΐου)
Ἁγία Ἰουλία καταγόταν ἀπό εὐγενή οἰκογένεια τῆς Καρθαγένης καί ἔζησε τόν 5ο αἰώνα μ.Χ. Σύμφωνα με τήν παράδοση πουλήθηκε τό 439 μ.Χ. ὡς σκλάβος σέ ἕναν Σύριο ἔμπορο, πού ὀνομαζόταν Εὐσέβιος. Κατά τήν διαδρομή τοῦ κυρίου της σέ ἕνα ταξίδι, τό πλοῖο σταμάτησε στό ἀκρωτήριο Κόρσο στή βόρεια Κορσική. Ἡ Ἰουλία δέν ἀποβιβάσθηκε ἀπό τό πλοῖο, γιά νά μήν συμμετάσχει σέ εἰδωλολατρική τελετή, στήν ὁποία θά συμμετεῖχε ὁ κύριός της. Ὁ ἡγεμόνας τῆς νήσου Φήλικας τήν διέταξε νά θυσιάσει στά εἴδωλα. Ἡ Ἁγία ἀρνήθηκε καί μέ πνευματική ἀνδρεία ὁμολόγησε τόν Χριστό. Ἔτσι τήν κάρφωσαν σέ ἕνα σταυρό καί τελειώθηκε μαρτυρικά.
Ὁρισμένοι μελετητές θεωροῦν ὅτι μπορεῖ ἡ Ἁγία νά μαρτύρησε ἀπό Σαρακηνούς πειρατές.
Ὅσιος Ρωμανὸς ὁ Ἀσκητής (22 Μαΐου)
Ὅσιος Ρωμανός ἔζησε τόν 5ο αἰώνα μ.Χ. Ἀσκήτεψε σέ ἕνα μοναστήρι, κοντά στό ὅρος Σουμπιάκο τῆς Ἰταλίας. Ἐκεῖ ἀξιώθηκε νά συναντήσει τόν Ὅσιο Βενέδικτο, ὁ ὁποῖος τόν ἐνίσχυσε στόν πνευματικό του ἀγώνα καί τόν πῆρε μαζί του γιά τρία χρόνια κατά τά ὁποία ἔζησε ὡς ἐρημίτης, ἀσκούμενος καί προσευχόμενος καθημερινά. Σύμφωνα μέ τήν παράδοση, μετά τήν εἰσβολή τῶν Βανδάλων στήν Ἰταλία, μετέβη στή Γαλλία, ὅπου ἵδρυσε μοναστήρι κοντά στήν Ὡξέρρη.
Ὁ Ὅσιος Ρωμανός κοιμήθηκε μέ εἰρήνη τό 560 μ.Χ.
Ὁσία Καλή (22 Μαΐου)
Ὁσία Καλή ἔζησε πρίν τό 15ο αἰώνα μ.Χ. καί καταγόταν ἀπό τήν Ἀνατολή, δηλαδή τή Μικρά Ἀσία.
Ἡ ἀκροστιχίδα τοῦ Κανόνος τῆς Ἁγίας μᾶς πληροφορεῖ ὅτι αὐτός ἀποτελεῖ ποιήμα «τοῦ Κρήτης», δηλαδή κάποιου Ἀρχιεπισκόπου τῆς Κρήτης. Καί στά δύο χειρόγραφα πού διασώζουν τήν Ἀκολουθία τῆς Ὁσίας δέν ἀναγράφεται τό ὀρθόν «Τοῦ», ἁλλά ἡ ἑρμηνεία του, δηλαδή τό ὄνομα τοῦ συγκεκριμένου ὑμνογράφου «Ἀνδρέου Κρήτης». Ἄρα, σύμφωνα μέ τά χειρόγραφα, ποιητής εἶναι ὁ διάσημος γιά τόν Μέγα Κανόνα του, Ἅγιος Ἀνδρέας, Ἀρχιεπίσκοπος Κρήτης. Ἄν ὁ ὑμνογράφος τῆς Ἀκολουθίας εἶναι ὄντως ὁ Ἀνδρέας Κρήτης, τότε καί ἡ Ὁσία πρέπει νά ἔζησε τουλάχιστον πρίν τήν κοίμηση τοῦ Ἁγίου, δηλαδή πρίν τό 740 μ.Χ. Βέβαια, πίσω ἀπό τήν φράση «Τοῦ Κρήτης» μπορεῖ νά κρύβεται κάποιος ἄλλος Ἀρχιερεύς τῆς Κρήτης. Γι’ αὐτό ἔχει προταθεῖ ὡς ὑμνογράφος τῆς Ἀκολουθίας τῆς Ὁσίας ὁ Νικηφόρος Μοσχόπουλος, Μητροπολίτης Κρήτης καί «κατ’ ἐπίδοσιν» Μηθύμνης καί Πρόεδρος Λακεδαιμονίας. Αὐτός ἔζησε πλησιέστερα στό χρόνο συντάξεως τῶν χειρογράφων (15ος – 16ος αἰώνας), δηλαδή τό 13ο αἰώνα μ.Χ. καί στίς ἀρχές τοῦ 14ου αἰῶνος μ.Χ. (τό 1285 εἶναι ἤδη Μητροπολίτης Κρήτης, ἐνῶ τά τελευταῖα ἴχνη του ἀναφαίνονται κατά τόν Ὀκτώβριο τοῦ 1322) καί εἶχε σχέσεις τόσο μέ τή Λέσβο ὅσο καί μέ τό Σινᾶ. Σ’ αὐτή τήν περίπτωση ἡ Ὁσία θά πρέπει νά ἔζησε τό ἀργότερο μέχρι τό πρῶτο ἥμισυ τοῦ 14ου αἰῶνος μ.Χ.
